การมีไว้ในครอบครอง การเสพ หรือจำหน่าย และการนำเข้าหรือส่งออกพืชกระท่อมไม่เป็นความผิดตามกฏหมายเกี่ยวกับยาเสพติด

อย่างไรก็ตาม การนำเข้าหรือส่งออกพืชกระท่อมจะต้องดำเนินการกฎหมายอื่นที่เกี่ยวข้องกับการกักพืช ควบคุมโรคหรือสุขอนามัยของพืช ซึ่งเกี่ยวข้องกับสินค้าทางการเกษตร รวมถึงกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับพันธุ์พืช

นอกจากนี้การส่งออกพืชกระท่อมต้องดำเนินการตามกฎหมายของประเทศปลายทางที่นำเข้าพืชกระท่อม ซึ่งหากประเทศปลายทางกำหนดให้พืชกระท่อมเป็นพืชเสพติด หรือเป็นพืชที่มีความผิดตามกฎหมาย อาจส่งผลกระทบต่อกิจการและธุรกิจของผู้ส่งออก จึงควรศึกษาข้อมูลและกฎหมายที่เกี่ยวข้องให้ครบถ้วนก่อนดำเนินการ

ผู้กระทำความผิดที่ถูกจับกุม ดำเนินคดี หรือศาลพิพากษาให้ต้องรับโทษในความผิดเกี่ยวกับพืชกระท่อม หากเป็นกรณีของการเสพ มีไว้ในครอบครอง จำหน่าย รวมถึงการนำเข้าหรือส่งออกซึ่งพืชกระท่อมหรือใบกระท่อม เมื่อพระราชบัญญัติยาเสพติดให้โทษ (ฉบับที่ ๘) พ.ศ. ๒๕๖๔ มีผลใช้บังคับในวันที่ ๒๔ สิงหาคม ๒๕๖๔ แล้ว เป็นผลให้ยกเลิกการกำหนดให้พืชกระท่อมเป็นยาเสพติดให้โทษ และยกเลิกความผิดและโทษเกี่ยวกับพืชกระท่อม ผู้ที่กระทำความผิดหรือมีคำพิพากษาให้รับโทษในความผิดเกี่ยวกับพืชกระท่อม ต้องได้รับการยุติการพิจารณาดำเนินคดีในกระบวนการยุติธรรม และผู้ต้องขังในคดีความผิดเกี่ยวกับพืชกระท่อม จะได้รับการพิจารณาปล่อยตัวจากเรือนจำ หรือปรับอัตราโทษโดยยกเลิกอัตราโทษจำคุกที่เกี่ยวข้องกับความผิดเกี่ยวกับพืชกระท่อม (ในกรณีกระทำความผิดอื่นร่วมกับกระทำความผิดเกี่ยวกับพืชกระท่อม) แล้วแต่กรณี ซึ่งเป็นการได้รับประโยชน์จากกฎหมายที่ยกเลิกความผิดและอัตราโทษที่เกี่ยวข้องกับพืชกระท่อม

ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๒ ซึ่งบัญญัติ ดังนี้

มาตรา ๒ บุคคลจักต้องรับโทษในทางอาญาต่อเมื่อได้กระทำการอันกฎหมายที่ใช้ในขณะกระทำนั้นบัญญัติเป็นความผิดและกำหนดโทษไว้ และโทษที่จะลงแก่ผู้กระทำความผิดนั้นต้องเป็นโทษที่บัญญัติไว้ในกฎหมาย

ถ้าตามบทบัญญัติของกฎหมายที่บัญญัติในภายหลัง การกระทำเช่นนั้นไม่เป็นความผิดต่อไป ให้ผู้ที่ได้กระทำการนั้นพ้นจากการเป็นผู้กระทำความผิด และถ้าได้มีคำพิพากษาถึงที่สุดให้ลงโทษแล้ว ก็ให้ถือว่าผู้นั้นไม่เคยต้องคำพิพากษาว่าได้กระทำความผิดนั้น ถ้ารับโทษอยู่ก็ให้การลงโทษนั้นสิ้นสุดลง

ในการนี้ เมื่อความผิดเกี่ยวกับพืชกระท่อม และการกำหนดเกี่ยวกับอัตราโทษของความผิดเกี่ยวกับพืชกระท่อม ได้ถูกยกเลิกและมิได้เป็นความผิดทางอาญาอีกต่อไป ดังนั้น เจ้าหน้าที่ตามกฎหมายและกระบวนการยุติธรรม จะต้องยุติการจับกุม ควบคุมตัว ดำเนินคดี หรือคุมขัง ผู้กระทำความผิดในความผิดเกี่ยวกับพืชกระท่อม รวมถึงให้ได้รับการพิจารณายุติการรับโทษในส่วนที่เกี่ยวข้องกับความผิดเกี่ยวกับพืชกระท่อม และให้ได้รับการพิจารณาปล่อยตัวจากการรับโทษจำคุก ทั้งนี้ ให้เป็นไปตามกระบวนการและขั้นตอนที่สำนักงานศาลยุติธรรม สำนักงานอัยการสูงสุด สำนักงานตำรวจแห่งชาติ กรมราชทัณฑ์ รวมถึงกรมคุมประพฤติ และกรมพินิจและคุ้มครองเด็ก พิจารณากำหนดแนวทางและขั้นตอนการดำเนินการต่อไป อย่างไรก็ตาม หากเป็นกรณีกระทำความผิดอื่น ซึ่งได้มีการกระทำความผิดเกี่ยวกับพืชกระท่อมก่อนพระราชบัญญัติยาเสพติดให้โทษ (ฉบับที่ ๘) พ.ศ. ๒๕๖๔ มีผลบังคับใช้ ให้ยุติการดำเนินการเฉพาะข้อหาและการกระทำความผิดที่เกี่ยวกับพืชกระท่อมเท่านั้น และให้ยังคงดำเนินคดีกับการกระทำที่ เป็นความผิดตามกฎหมายอื่นที่เกี่ยวข้องกับการกระทำของผู้กระทำความผิด หรือผู้ต้องหานั้นต่อไป

อ้างถึงหนังสือหน่วยงาน
สำนักงานศาลยุติธรรม : ด่วนที่สุด ที่ ศย ๑๖/ว ๙๐๓ ลงวันที่ ๑๘ สิงหาคม ๒๕๖๔
กรมราชทัณฑ์ : ด่วนที่สุด ที่ ยธ ๑๗๐๒.๑/ ๒๑๒๔๒ ลงวันที่ ๑๖ สิงหาคม ๒๕๖๔

ในกรณีเจ้าพนักงานฝ่ายปกครองหรือตำรวจ ซึ่งได้พบการกระทำความผิดเกี่ยวกับพืชกระท่อมก่อนพระราชบัญญัติยาเสพติดให้โทษ (ฉบับที่ ๘) พ.ศ. ๒๕๖๔ บังคับใช้ และกรณีภายหลังที่กฎหมายดังกล่าวบังคับใช้แล้ว ให้ดำเนินการดังนี้

๑) ในชั้นการจับกุมและการสอบสวน : ในกรณีของผู้ต้องหาที่ถูกจับตัว และอยู่ระหว่างการควบคุมตัวของพนักงานสอบสวน หรือผู้ต้องหาได้รับการปล่อยตัวชั่วคราว ทั้งกรณีมีหลักประกันหรือไม่มีหลักประกัน รวมถึงผู้ต้องหาที่ถูกฝากขังระหว่างการสอบสวน ผู้ต้องหากลุ่มดังกล่าวจะต้องได้รับการปล่อยตัวจากการควบคุมตัว และการถูกฝากขังระหว่างการสอบสวน

๒) ในชั้นการสั่งคดี หรือการฟ้องคดี : ผู้ต้องหาที่ถูกฟ้องเป็นคดีต่อศาล ไม่ว่าจะได้รับการปล่อยตัวชั่วคราวและอยู่ระหว่างการต่อสู้คดีโดยมีหลักประกันหรือไม่ก็ตาม พ้นจากความผิดและพ้นจากการเป็นผู้กระทำความผิด ซึ่งสิทธิในการฟ้องให้ต้องรับโทษในการกระทำความผิดระงับไป และต้องได้รับการยกเลิกสัญญาประกันถอนหลักประกัน หากเป็นกรณีที่ยังไม่มีการฟ้องคดีต่อศาล พนักงานอัยการจะมีความเห็นไม่ฟ้องคดี หากเป็นกรณีที่มีการฟ้องคดีต่อศาลแล้ว พนักงานอัยการจะดำเนินการยื่นคำร้องต่อศาลให้ออกหมายปล่อย และศาลจะพิจารณาออกหมายปล่อยผู้ต้องหา เพื่อดำเนินการให้เป็นไปตามกฎหมาย

๓) ในชั้นการพิจารณาของศาล : จำเลยซึ่งได้ถูกฟ้องเป็นคดีต่อศาลแล้ว ไม่ว่าจะมีหลักประกันและได้รับการปล่อยตัวชั่วคราวหรือไม่ เมื่อสิทธิในการฟ้องคดีของพนักงานอัยการระงับไปและการกระทำไม่เป็นความผิดอีกต่อไป ศาลจะพิจารณาพิพากษายกฟ้องด้วยเหตุของสิทธิในการฟ้องเป็นคดีอาญาของพนักงานอัยการระงับไป ด้วยเหตุของการกระทำของจำเลยไม่เป็นความผิดทางอาญา และศาลจะได้พิจารณาออกหมายปล่อยตัวในกรณีที่จำเลยถูกขังระหว่างการพิจารณา

ในกรณีที่คดีอยู่ระหว่างการอุทธรณ์ หากเป็นกรณีของจำเลยที่ได้รับการปล่อยตัวชั่วคราว ศาลจะได้มีการพิจารณาพิพากษายกฟ้องต่อไป แต่สำหรับกรณีที่จำเลยอยู่ระหว่างการอุทธรณ์และอยู่ระหว่างถูกคุมขังระหว่างการอุทธรณ์ ให้เป็นไปตามระเบียบราชการฝ่ายตุลาการศาลยุติธรรม ว่าด้วยการอ่านคำพิพากษาหรือคำสั่งศาลสูงในคดีอาญาและคดีแพ่งที่ศาลสูงโดยจัดให้มีการถ่ายทอดภาพและเสียงผ่านสื่ออิเล็กทรอนิกส์ พ.ศ. ๒๕๖๔ มาใช้ในการอ่านคำพิพากษา เพื่อลดขั้นตอนการส่งตัวจำเลยไปฟังคำพิพากษา (อ้างถึงหนังสือ : สำนักงานศาลยุติธรรม ด่วนที่สุดที่ ศย ๐๑๖/ว ๙๐๓ ลงวันที่ ๑๘ สิงหาคม ๒๕๖๔)

๔) ในชั้นการรับโทษในเรือนจำ : ผู้ต้องขังเด็ดขาดทั่วประเทศในคดีความผิดเฉพาะที่เกี่ยวข้องกับพืชกระท่อม ให้ได้รับการปล่อยตัวโดยยศาลจะพิจารณาออกหมายปล่อยตัวต่อไป อย่างไรก็ตาม ในกรณีที่ผู้ต้องขังมีการกระทำความผิดอื่นด้วย ให้เรือนจำสำรวจข้อมูล และให้ผู้ต้องขังจัดทำคำร้องเสนอผ่านเรือนจำ เพื่อขอให้ศาลพิจารณากำหนดโทษใหม่ และยกเลิกโทษคดีความผิดเกี่ยวกับพืชกระท่อม